Kripto paralar, merkezi olmayan yapıları ve finansal özgürlüğü teşvik eden doğasıyla hayatımıza girdi. Ancak 25 Şubat 2025 itibariyle Türkiye’de ve dünyada kripto cüzdanlar için anonimlik büyük ölçüde sona eriyor. Seyahat Kuralı (Travel Rule) olarak bilinen düzenleme, kişisel cüzdanların artık kayıt altına alınmasını zorunlu kılıyor. Peki, bu ne anlama geliyor? Kripto dünyası için gerçekten bir dönüm noktası mı? Yoksa finansal mahremiyetin tamamen ortadan kalktığı bir sürecin başlangıcı mı?

Travel Rule nedir?

Geleneksel finans sisteminde dijital para transferleri, belirli standartlar ve düzenlemeler çerçevesinde gerçekleşir. Gönderenin ve alıcının kimlik bilgileri, işlem sırasında taşınarak finansal suçların önlenmesi amaçlanır.

ABD merkezli Mali Suçları Engelleme Ağı (FinCEN), 1996 yılında bu süreci düzenleyen Seyahat Kuralı (Travel Rule) adlı bir yönetmelik oluşturdu. Bu yönetmelik zamanla genişledi ve 2019 itibariyle Almanya, Singapur, İsviçre, Kanada, Güney Afrika, Hollanda ve Estonya gibi ülkeler tarafından yasalaştırıldı.

Süreç başlangıçta bir tavsiye niteliğindeyken Mali Eylem Görev Gücü (FATF) tarafından 2019’da kripto varlık hizmet sağlayıcılarına (KVHS) da uygulanması öngörüldü. 2021 yılı itibariyle bu kural, bir zorunluluğa dönüştü ve 2024’te Avrupa Birliği’nin MiCA düzenlemeleri kapsamında hayata geçirildi.

Şimdi de Türkiye, 25 Aralık 2024 tarihli MASAK Tedbirler Yönetmeliği ile Travel Rule uygulamasını resmi olarak yürürlüğe koydu. Bu kapsamda, 25 Şubat 2025 itibariyle Türkiye’de faaliyet gösteren tüm kripto borsaları, bu kurala uymak zorunda olacak.

Kripto para transferlerinde neler değişecek?

Artık bir kripto borsasından başka bir borsaya 15.000 TL ve üzeri bir transfer yapıldığında, işlemle birlikte bazı bilgiler de iletilmek zorunda. Bunlar:

• Ad, soyad veya şirket unvanı
• Cüzdan adresi veya işlem referans numarası
• Adres, doğum yeri ve tarihi, vatandaşlık numarası, pasaport numarası veya vergi kimlik numarası gibi kimlik tanımlayıcı bilgiler

Bu noktada, borsalar arasındaki transferler için kullanıcıların ekstra bir işlem yapmasına gerek yok. Ancak bazı durumlar yükümlülük doğuruyor:

• Dışarı transfer yaparken alıcının bu bilgileri borsada kayıtlı değilse
• Dışarıdan gelen transferlerde göndericiye ait bu bilgiler mevcut değilse

İşte bu noktada, anonim cüzdanlar için ciddi kısıtlamalar başlıyor. Metamask, Ledger gibi yazılım ve donanım cüzdanlarıyla işlem yapan kullanıcılar artık tanımlanmak zorunda.

Ayrıca, Travel Rule kapsamında olmayan bir kripto hizmet sağlayıcısından para transferi gelirse kullanıcıdan ek bilgiler talep edilecek. Eğer bu bilgiler sağlanmazsa transfer reddedilebilir, hatta varlıklara el konulabilir.

Anonimlik bitiyor mu?

Bu düzenleme, blok zincirin temel felsefelerinden biri olan mahremiyet kavramına büyük bir darbe vuruyor. Merkeziyetsiz finansın en önemli avantajlarından biri, kullanıcıların anonim kalabilmesiydi. Ancak, artık kripto borsaları üzerinden yapılan her işlem, kişisel kimlik bilgileriyle eşleşmek zorunda.

Peki bu ne anlama geliyor?

• Anonim cüzdanlar büyük ölçüde işlevsiz hale geliyor.
• Düzenleyici kurumlar, kişisel cüzdanları takip edebilir hale gelecek.
• Kripto işlemleri, geleneksel bankacılığa daha da benzeyecek.
• Merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosisteminde büyük değişiklikler yaşanabilir.

Bu noktada kritik bir ayrımı yapmak gerekiyor. Blok zinciri, dünyadaki güven sorunlarını çözebilecek bir teknoloji. Ancak merkezi otoritelerin, bunu daha şeffaf ve hesap verebilir hale getirmek yerine kontrol mekanizmasını sıkılaştırmak için kullanması, kripto ekosisteminin ruhuna aykırı.

Blok zincirin sunduğu merkeziyetsizlik, şeffaflık ve özgürlük bu düzenlemeyle baskı altına alınıyor. Blok zincirinin sunduğu anonimlik, devletlerin şeffaflık beklentisi ve güvenlik kaygıları nedeniyle aşamalı olarak kaldırılıyor. Bu da bizi aslında yukarıda da değindiğimiz gibi blok zincirinin doğasına aykırı daha kontrol altında tutulabilir bir aşamaya geçiriyor. Bu noktada tartışılması gereken en önemli konu merkeziyetsizliğin yerine merkeziyete bırakıyor olması.

Kriptonun geleceği nasıl şekillenecek?

Kripto para ekosisteminin önünde iki yol var:

• Düzenlemelere uyum sağlayarak, geleneksel finans sistemine daha entegre bir yapıya evrilmek
• Merkeziyetsiz çözümlerle, finansal özgürlüğü korumaya çalışmak

Travel Rule, ilk yolu zorunlu kılıyor. Ancak kripto topluluğu ikinci yolu tercih ederse yeni gizlilik odaklı teknolojiler üzerinde çalışması gerekecek. ZK-SNARKs gibi gizlilik temelli teknolojiler veya tamamen merkeziyetsiz finans platformları bu noktada daha kritik bir rol üstlenebilir.

Gelecek, devletlerin kontrolleri  ve kripto ekosisteminin kontrolcü tutuma nasıl yanıt vereceği ile şekillenecek.

Bir şey kesin: 2025, kripto için “mahremiyetin son yılı” olarak anılabilir.